CAN BUS Nedir? CAN BUS Protokolü Yapısı Parçaları

CAN BUS, Bosch ve Intel firmaları tarafından 1987 yılında geliştirilen bir iletişim protokolüdür. CAN BUS hattının görevi, elektronik kontrol üniteleri arasındaki iletişimi (veri alış verişini) sağlamaktır. İki adet bakır telden oluşmaktadır ve tüm kontrol üniteleri bu hat üzerinden haberleşmekte, bilgileri paylaşmaktadır. CAN BUS hattını oluşturan iki adet can bus kablosu, parazitin azaltılması için birbiri üzerine dolanmış (örgü) şeklindedir. CAN açılımı: Controller Area Network: "Kontrol Alan Ağı". BUS: "veri yolu" anlamına gelmektedir. CAN BUS: "Kontrol alan ağı veri yolu" anlamına gelir. Buna "kontrol üniteleri ağı" da denebilir. Burada İngilizce "otobüs" anlamına gelen "BUS" kelimesinin kullanılma sebebi, tüm bir bilgilerin tek bir hat üzerinden yolculuk yapmasına, verilerin bir elektronik kontrol ünitesinden alınıp, diğerine bırakılmasına atıf yapmaktır.

Sensörler(algılayıcılar-kaptörler): çalıştıkları sistemdeki fiziksel değişimi algılayıp, bu bilgiyi elektronik kontrol ünitesine ileten, bilgi veren elemanlardır. Genelde analog olan bu bilgiyi bakır telden oluşan (geleneksel) bir hat ile ECU'ye iletirler. Örneğin: Krank konum sensörü, oksijen (lambda) sensörü vb. (Bkz: Tüm Sensörler)

Aktörler (uygulayıcılar-aktivatörler): ECU'den aldıkları emirler, araçta bir işi yerine getiren elektormekanik donanımlardır. Örneğin: bujiler, enjektörler, fan motoru, gaz kelebeği, farlar, silecekler vb. ECU ile aktörler arasındaki bağlantı, bakır telden oluşan geleneksel tesisat hattından meydana gelir.

Araç yönetim sisteminde elektronik kontrol ünitesi (ECU); sensörlerden bilgi alır, yazılımındaki programa göre bu verileri yorumlar, aktörlere emir vererek sistemi çalıştırır. Örneğin: gaz pedalına basılır, sensör bu bilgiyi motor kontrol üntesine iletir, motor kontrol üntesi gaz kelebeğine daha fazla açıl emri verir, enjektörlere daha fazla yakıt püskürt emri verir, motora alınan hava-yakıt miktarı artar, motor devri ve araç hızı yükselir. Motor devrinin ve hızın arttığını, otomatik şanzıman kontrol ünitesi, motor kontrol ünitesinden CAN BUS hattı vasıtasıyla alır, otomatik şanzımandaki elektro valflere (aktörlere) emir verir, vites yükseltilir. Tüm bu veri iletimi işlemleri milisaniyeler içerisinde gerçekleşir.

Bugün modern otomobillerdeki elektronik kontrol ünitesi (ECU) sayısı neredeyse 50-70 adete yaklaşmıştır. Her elektronik kontrol ünitesinin birbirine bilgi göndermesi gerekir. Ayrıca bir sensörden gelen bilgiyi bir çok elektronik kontrol ünitesinin kullanması gerekmektedir. Bu durumda her biri için ayrı kablo çekilmesi, maliyet, karmaşa, ağırlık, arıza olasılığının artması, yer kapmala gibi olumsuz sonuçlar doğurur.

Her elekronik kontrol ünitesine bağlı sensörler ve aktörler bulunmaktadır, bunlar araçta belirli görevleri yerine getiren alt sistemlerdir. Örneğin motor devir bilgisi krank konum sensöründen, gaz kelebeği açıklık miktarı da gaz kelebeği konum sensöründen, motor kontrol ünitesine bakır tellerle iletilir. Bu bilgileri, doğru vites seçimini ayarlamak için, otomatik şanzıman kumanda ünitesi de kullanması gerekir. Bu durumda bu iki sensörden ikişer kablo daha alınıp, şanzıman kontrol ünitesine bağlamak, yukarıda sayılan olumsuz sonuçlar doğuracaktır. CAN BUS hattı sayesinde, zaten motor kontrol ünitesine gönderilmiş olan bu bilgiler, tüm kontrol ünitelerini (ECU) birbirine bağlayan tek bir hat (iki adet bakır tel) ile, şanzıman kontrol ünitesine ve bu bilgiye ihtiyacı olan tüm elektronik kontrol ünitelerine iletilmiş olur. Her sensör, kendi bağlı olduğu kontrol ünitesine bir hat ile bağlıdır. Her elektronik kontrol ünitesi de, diğer kontrol ünitelerine bir hat üzerinden (CAN BUS) bağlıdır. Sensör ile elektronik kontrol ünitesi arasındaki hati, CAN BUS hattına dahil DEĞİLDİR.

CAN BUS Sisteminin Avantajları

*Sensörler, aktörler ve ECU'ler arası bağlanan kablo hattı sayısı azaltılmıştır.

*Kablo azaldığı için maliyet düşürülmüştür.

*Azalan kablo sayesinde ağırlık ve kapladığı alan azalmıştır.

*Karamaşa azalmıştır.

*Elektronik kontrol ünitelerindeki bağlantı terminal sayısı azalmıştır.

*Daha az karmaşık ve daha az kablolama sayesinde arıza olasılığı azalmıştır.

*CAN-BUS ve OBD sistemi sayesinde, arıza teşhisi (diyagnostik) kolaylaşmıştır.

*Sistemin çalışmasındaki güvenilirlik artmıştır.

CAN BUS Sisteminin Parçaları

*Kontrol ünitesi

*Can kontrolörü

*Can alıcı-vericisi

*Can-bus hattı

*Hat sonu direnci

BÖLÜM:1-2-3-4